Schemat Hornera

Jak wygląda wielomian pewnie każdy wie. Gdy mamy podany wzór, obliczenie jego wartości dla podanego \(x\) jest rzeczą wręcz trywialną: wystarczy wykonać kilka mnożeń, podnieść parę razy do potęgi i wszystko zsumować. Tym bardziej dla komputera nie powinno to stanowić większego wyzwania i tak rzeczywiście jest. Nie oznacza to jednak, że nie należy szukać metod pozwalających na zminimalizowanie wykonywanych operacji. Spójrzmy na konkretny przykład:

\[ W(x) = 2x^3+3x^2+5x+1 \]

Zastanówmy się, ile dokładnie operacji dodawania i mnożenia musimy wykonać, żeby obliczyć wartość tego wielomianu dla podanego \(x\). Spróbujmy to rozpisać:

\[ W(x)=2*x*x*x+3*x*x+5*x+1 \]

Teraz można łatwo policzyć, że mamy:

• 6 operacji mnożenia
• 3 operacje dodawania

Łącznie 9 operacji. Czy możemy jakoś zmniejszyć ilość wykonywanych operacji? Zauważmy, że niektóre potęgi \(x\) obliczamy wielokrotnie. Np. obliczając wartość \(x^3\) obliczamy "po drodze" także wartość \(x^2\). Spróbujmy to wykorzystać. Gdybyśmy mieli wykonać obliczenia na komputerze, moglibyśmy utworzyć zmienne, w których zapamiętamy kolejne potęgi wartości \(x\) , które później wykorzystamy do obliczeń. Możemy do tego jednak podejść także bardziej matematycznie. Spróbujmy wyciągnąć \(x\) przed nawias.

\[ W(x)=(2*x*x+3*x+5)*x+1 \]

Policzmy, ile teraz wykonujemy operacji:

• 4 operacje mnożenia
• 3 operacje dodawania

Łącznie 7 operacji, czyli o 2 operacje mniej niż na początku! Pójdźmy więc o krok dalej.

\[ W(x)=((2*x+3)*x+5)*x+1 \]

Finalnie otrzymujemy:

• 3 operacje mnożenia
• 3 operacje dodawania

Łącznie 6 operacji, czyli o 3 operacje mniej niż na początku. Jak można łatwo zauważyć, ilość operacji dodawania nie zmienia się, jednak możemy w łatwy sposób zmniejszyć ilość wymaganych operacji mnożenia.

Zastosowany wyżej schemat postępowania nazywamy Schematem Hornera.

Ogólny wzór

Zauważmy, że wartości współczynników wielomianu nie mają wpływu na zastosowanie Schematu Hornera. Możemy więc łatwo skonstruować ogólny wzór dla wielomianu 3 stopnia:

\[ W(x)=a_3x^3+a_2x^2+a_1x+a_0=((a_3x+a_2)x+a_1)x+a_0 \]

A także ogólny wzór dla wielomianu n-tego stopnia:

\[ W(x)=a_nx^n+a_{n-1}x^{x-1}+...+a_1x+a_0=(...(a_nx+a_{n-1})x+...+a_1)x+a_0 \]

Liczba operacji mnożenia

Spróbujmy policzyć, ile operacji mnożenia musimy wykonać przy zastosowaniu standardowej metody, dla wielomianu:

• 1-szego stopnia: \(1\) mnożenie
• 2-giego stopnia: \(1+2=3\) mnożenia
• 3-go stopnia: \(1+2+3=6\) mnożeń
• n-tego stopnia: \(1+2+3+...+(n-1)+n=\frac{n(n+1)}{2}\) mnożeń

Gdy jednak zastosujemy Schemat Hornera, to ilość potrzebnych operacji mnożenia znacząco zmaleje:

• 1-szego stopnia: \(1\) mnożenie
• 2-giego stopnia: \(2\) mnożenia
• 3-go stopnia: \(3\) mnożenia
• n-tego stopnia: \(n\) mnożeń

Zastosowania

Schemat Hornera ma także zastosowanie przy przeliczaniu liczby z zadanego systemu liczbowego na system dziesiętny.

Specyfikacja

Dane

• \(n\) — stopień wielomianu, liczba naturalna
• \(x\) — wartość, dla której należy obliczyć wielomian
• \(a_{n}, a_{n-1}, ..., a_1, a_0\) — współczynniki wielomianu, podane w kolejności od największej potęgi do najmniejszej

Wynik

• Wartość podanego wielomianu w punkcie \(x\)

Rozwiązanie

Zaprojektujmy funkcje Horner, zgodną z powyższą specyfikacją. Będziemy postępować zgodnie ze schematem: w pętli mnożymy przez \(x\) i dodajemy kolejny współczynnik.

Pseudokod

funkcja Horner(n, x, a)
    1. wynik := a[n]
    2. Od i := n - 1 w dół do 0, wykonuj:
        3. wynik := wynik * x + a[i]
    4. Zwróć wynik

Schemat blokowy

%%{init: {"flowchart": {"curve": "linear"}, "theme": "neutral"} }%%
flowchart TD
    START(["Horner(n, x, a)"]) --> K1["wynik := a[n]
    i := n - 1"]
    K1 --> K2{i >= 0}
    K2 -- PRAWDA --> K3["wynik := wynik * x + a[i]"]
    K3 --> K2i[i := i - 1]
    K2i --> K2
    K2 -- FAŁSZ --> K4[/Zwróć wynik/]
    K4 --> STOP([STOP])

Złożoność

\(O(n)\) — liniowa

Implementacja

C++

Python